Vermindering onbewuste stress

In conflictsituaties of bij problemen die heftige emoties oproepen, kun je opeens anders reageren dan je van jezelf verwacht zou hebben. Je reageert extreem heftig op een simpel verwijt, je doet niets terwijl iemand zeer dringend hulp nodig heeft of je gaat liegen terwijl je eerlijkheid eigenlijk heel belangrijk vindt.
Sommige situaties, activiteiten, emoties, kritiek etc. triggeren een onbewuste stress, die maakt dat je zo extreem reageert. Je bent dan niet in staat op een adequate manier te reageren. Meestal kun je dan nog maar moeilijk nadenken of kun je alleen in een bepaalde richting denken, terwijl een andere denkrichting veel meer mogelijkheden en inzicht zou bieden. In deze situaties spelen vaak emoties een rol, die je je weinig of helemaal niet bewust bent. Het lastigste is, als dit emoties betreft die eigenlijk niet bij jou horen, maar die je hebt overgenomen van je ouders. Maar sommigen hebben al zoveel pijnlijke emoties ervaren in hun eigen leven, dat ze al helemaal geen zin hebben om naar dat soort oorzaken te zoeken. Toch kan het zeer waardevol zijn om daar wel naar op zoek te gaan.

Wat gebeurt er in je lichaam bij stress?

Het is belangrijk om te weten dat in een situatie waarbij je (bewust of onbewust) stress voelt, er in je lichaam allerlei veranderingen optreden. Deze veranderingen vinden plaats onder invloed van stresshormonen.
Als het lichaam stress ervaart, reageert het vanuit een oerinstinct om je voor te bereiden op zo hard mogelijk weg te kunnen lopen (= vluchten), zo goed mogelijk te kunnen vechten of met totale verlamming als er geen andere oplossing mogelijk lijkt. Al deze reacties zie je ook in de dierenwereld; het zijn zeer oude overlevingsmechanismes in ons lichaam. Eén van die reacties, bekend uit de dierenwereld, is ‘doodliggen’. Door niets te bewegen simuleren dieren dat ze dood zijn en dus geen aantrekkelijke prooi voor de aanvaller. Het overeenkomstige patroon bij mensen is dat ze zich bij stress totaal verlamd kunnen voelen. Het wordt ook wel ‘bevriezen’ genoemd. Het Engelse woord ‘freeze’ wordt hierbij vaak gebruikt.

Stress belemmert het denken

Eén van de reacties die plaatsvindt in je lichaam is dat je energie/ bloeddoorstroming vooral gericht is op de achterzijde van je lichaam en minder op de voorzijde. Aan de achterzijde van je hoofd zit onder andere je lange termijn geheugen en aan de voorzijde je korte termijn geheugen. In je lange termijn geheugen zitten je overlevingsstrategieën opgeslagen met belangrijke ervaringen/ overtuigingen (met name vanuit je jeugd). In dat lange termijn geheugen zitten ook ervaringen die heel heftig/ traumatisch waren. En als je denkt dat je zelf geen trauma’s hebt meegemaakt, dan vergis je je zeer waarschijnlijk. Een val van de commode of je ouder kwijtraken in de supermarkt bijvoorbeeld, wie is dat niet overkomen?
In je korte termijn geheugen zijn recentere ervaringen en herinneringen aan nieuw aangeleerd gedrag opgeslagen. Ook het creatieve denken vindt hier plaats.
Als je terechtkomt in een situatie die bij jou (onbewuste of bewuste) stress veroorzaakt, dan heeft dit tot gevolg dat er nauwelijks energiedoorstroming is in je korte termijn geheugen. Je hebt dan geen contact meer met je creatieve denken of met leerervaringen hoe je beter met bepaalde probleemsituaties om kunt gaan. Dan ga je reageren vanuit een oude overlevingsstrategie, ook als je inmiddels hebt begrepen dat die niet effectief is (voor jezelf/ in zo’n situatie). Je rolt als het ware weer vanzelf in die oude rol, die je ook kunt omschrijven als ‘je automatische piloot’. Vaak is het een meer of minder bekende ‘valkuil’ van jezelf.

Ervaringen als kind

Als je als kind vaak hebt gehoord dat je altijd zo’n stijfkop bent en dat je nooit luistert, kan je bijvoorbeeld al op ’tilt’ slaan als iemand je (20 jaar later) vraagt of je nog wel luistert, omdat hij of zij zich niet begrepen voelt door jou. Je hebt zelf vaak niet eens door waarom die vraag/ opmerking je zo raakt. Communicatie kan dan erg moeilijk worden!
Een vergelijkbaar voorbeeld: als je vroeger werd gezien als eeuwige rommelmaker en dit vaak te horen hebt gekregen, ook als je net je best had gedaan om wat op te ruimen, dan kan in je latere leven kritiek opeens ongelooflijk verkeerd vallen. Iemand die iets niet kan vinden op je bureau, krijgt dan opeens de wind van voren. De oude frustratie, dat er niet gezien werd dat je erg je best had gedaan, verstoort dan de huidige situatie, waardoor je de kritiek niet in een reëel perspectief kunt zien.

Angsten en andere emoties van ouders

Het is echter ook mogelijk dat je angsten of andere emoties van (één van) je ouders hebt overgenomen. Je hebt de angst van je ouder als het ware geabsorbeerd. Deze angsten kunnen ook in je lange termijn geheugen terecht gekomen zijn! Hoe dat precies gebeurt is nog niet duidelijk, maar er zijn aanwijzingen voor dat dit mogelijk is. Een voorbeeld: de nakomelingen van mensen met onverwerkte oorlogstrauma’s, kunnen dromen over gebeurtenissen die hun ouders hebben meegemaakt in een periode dat ze zelf nog niet waren geboren. Ook als die ouder daar nooit met hen over gesproken heeft! Dit wordt soms bij toeval ontdekt, vooral als de ouder dement wordt. Bij dementie komen vaak emoties naar boven die hun ouder tot dan toe altijd heeft kunnen onderdrukken. Als de ouder dan alsnog gaat praten over de meegemaakte oorlogservaringen, kan hun kind ontdekken en gaan begrijpen waar zijn of haar eigen onbegrijpelijke dromen vandaan zijn gekomen. En daardoor misschien ook gaan begrijpen waar hun onbegrijpelijke angsten en andere emoties vandaan zijn gekomen.
Voorbeeld van een geabsorbeerde angst: als je moeder bijvoorbeeld erg bang werd als ze alleen was in een onbekende omgeving, dan kan het zijn dat jij precies hetzelfde gaat voelen als je in een nieuwe omgeving bent. Meestal heb je bij jezelf niet door, dat deze gevoelens eigenlijk niet bij jou horen, maar bij degene van wie je ze hebt overgenomen.

Problemen bij degenen die in of na de oorlog geboren zijn

Bij degenen die ouders hebben die de oorlog hebben meegemaakt, kunnen angsten of andere emoties uit de oorlogsperiode een rol spelen. Ook deze emoties kunnen in het lange termijngeheugen van hun kinderen geabsorbeerd zijn. Deze gevoelens komen vrijwel alleen naar boven als er echt grote problemen zijn. Je kent jezelf bijvoorbeeld als iemand die redelijk rustig en zelfverzekerd is. In een crisissituatie kun je echter zulke heftige onbalans ervaren, dat je jezelf niet meer terugkent. Een paar voorbeelden: je krijgt heftige slaapproblemen, je hebt paniekaanvallen, je wordt opeens agressief of je gaat liegen, terwijl je altijd erg veel waarde hebt gehecht aan eerlijkheid.

Ouders met een duidelijk waarneembaar trauma

Ouders kunnen heel verschillend op de oorlog gereageerd hebben. De één is zo beschadigd, dat het trauma voor hun kinderen duidelijk of zelfs zeer dominant aanwezig is. Hun opvoeding is erdoor getekend geweest. De problemen van de kinderen van deze ouders worden soms herkend als ’tweede generatie oorlogsslachtoffers’. Meestal wordt er echter vooral gekeken naar de gevolgen van het oorlogstrauma bij de ouder: agressiviteit of angst bijvoorbeeld. De oorzaak van de problemen van hun kinderen wordt gezien als gevolg van een opvoeding waarin agressiviteit of angst een grote rol heeft gespeeld. En natuurlijk heeft dit een beschadigend effect op hun kinderen. Toch zijn anderen, die ook zijn opgevoed door ouders met relatief veel agressiviteit of angst, vaak veel beter te helpen dan kinderen die tweede generatie oorlogsslachtoffers zijn. Mijn overtuiging (en persoonlijke ervaring) is dat de geabsorbeerde onverwerkte emoties van hun ouders hier een belangrijke rol in spelen.

Ouders met weinig zichtbare, onverwerkte emoties

Als ouders weinig of nooit over de oorlogsperiode hebben gepraat, kan het erg moeilijk zijn om het verband te ontdekken tussen je onverklaarbare gevoelens en de onverwerkte emoties van je ouders. Je kunt zelfs last hebben van het ‘niet ervaren van gevoelens/ de beleving dat een deel van je gevoel een bodemloze put is’.
De generatie die de oorlog bewust heeft meegemaakt, heeft vrijwel collectief de meeste herinneringen uit de oorlog verdrongen om hun geestelijke balans te beschermen tegen niet te verwerken ervaringen. Het motto na de oorlog was: vooruitkijken en het land weer opbouwen. Verdringing was een noodzakelijke zelfbescherming om niet collectief in depressies e.d. terecht te komen. De ouders van de nakomeling met problemen begrijpen daardoor ook helemaal niet, dat hun kind gevolgen kan hebben ondervonden van hun oorlogservaringen. Velen hebben (vrijwel) nooit over hun oorlogservaringen gepraat waar hun kind bij was. Ze wilden er zelf niet meer aan terugdenken en/ of hun kind hier niet mee belasten en het een veilige jeugd geven. Kortom, degenen die het konden kozen er vrijwel allemaal voor om hun gevoelens en herinneringen over traumatische oorlogservaringen zo ver mogelijk weg te stoppen; die gevoelens werden niet verwerkt.
Ik gebruik verschillende benamingen om onderscheid te maken tussen degenen van ouders die duidelijk getraumatiseerd waren en ouders die hun trauma’s behoorlijk effectief hebben weten te verdringen. De eerste groep zie ik als tweede generatie oorlogsslachtoffers, de tweede groep als mensen met tweede generatieproblematiek.
Sommige ouders ‘zitten er tussenin’. Ze konden hun traumatische herinneringen niet verdringen, maar zich nog wel als redelijk normale ouders blijven gedragen. Ze hielden hun ervaringen bewust geheim voor hun kinderen. Zo’n familiegeheim blijkt ook een zeer traumatisch effect te kunnen hebben op hun nakomelingen.

Jonge kinderen en onverwerkte emoties van hun ouders

Vooral kinderen tussen de nul en 7 jaar kunnen de angst/ of andere onverwerkte emotionele energie van hun ouders sterk hebben ervaren. Dit begint vaak al in de baarmoeder. Deze negatieve energie kan door hen ‘geabsorbeerd’ zijn in hun eigen energiepatroon. Kinderen die geboren zijn na de oorlog, kunnen die onverwerkte emoties van hun ouder(s) echter niet begrijpen, want op het moment dat ze als kind die onverwerkte emotionele energie van hun ouders ervoeren, was er geen aanwijsbaar gevaar meer. Die geabsorbeerde energie van onverwerkte emoties kun je je hele leven bij je blijven dragen. De generatie die na de oorlog geboren is, kan daardoor last krijgen van onbegrijpelijk heftige emoties, tot gevoeligheid voor psychoses aan toe. Dit gebeurt vooral wanneer er zich vervelende gebeurtenissen voordoen in het leven of als er een nieuwe fase in je leven ingaat waar je erg tegenop ziet. Dan wordt die onbewuste angst getriggerd en wordt een probleem opeens onhanteerbaar heftig. Ook andere emoties kunnen een vergelijkbare achtergrond hebben: angst voor agressie, schuldgevoelens, een sterke onbalans tussen vertrouwen en wantrouwen, gevoelens van machteloosheid, van falen, van ongewenst zijn, extreme woede over onrecht et cetera et cetera.
Lees hier meer over energie en de behandeling met behulp van kinesiologie in Praktijk de Merel.

Behandeling in de praktijk

Allereerst is het natuurlijk belangrijk dat via een gesprek en/ of via energetisch testen duidelijk wordt, wat er aan de hand kan zijn. In bovengenoemde situaties kan je met behulp van de Emotional Stress Release techniek, vaak veel bereiken in het verminderen van stress. Je probeert hierbij de overtuiging die in je lange termijn geheugen zit, aan te passen, waardoor je bij stress minder snel in je oude valkuil rolt. Bij tweede generatieproblematiek kan het al een hele opluchting zijn, als je kunt begrijpen dat de emoties die je voelt niet (allemaal) bij jezelf horen. Het kan letterlijk bevrijdend zijn. Een verbazingwekkend simpele energetische techniek kan dan veel resultaat geven.

Als ervaringen van ouders vrijwel onbekend zijn
Als er heel weinig bekend is over de ervaringen van je ouder(s) en over de bijbehorende onverwerkte emoties, kunnen lichamelijke klachten een aanwijzing geven, waar de kern van het probleem zit. Lees meer hierover bij: “Emoties en organen”.
Ook emotionele allergieën kunnen bruikbaar zijn om zicht te krijgen op de inhoud van geabsorbeerde onverwerkte emoties. Bij een allergie reageer je buitenproportioneel heftig op een situatie. Voorbeelden hiervan zijn: allergie voor onrecht, voor macht, voor autoriteiten, maar ook om ‘gezien te worden’. De laatste is een allergie die zowel kan voorkomen bij kinderen van ouders die ondergedoken hebben gezeten, als van ouders die bang waren om in Duitsland te werk gesteld te worden of bij kinderen van ouders die in het verzet hebben gezeten. Ook als een ouder al in een concentratiekamp zat, kon het veiliger zijn om je (emotioneel) onzichtbaar te maken, dan om gezien te worden. Deze allergie om ‘gezien’ (of gehoord) te worden, kan zich bijvoorbeeld uiten in verlegenheid, angst voor spreken in het openbaar of in angst om je gevoelens te uiten tegenover anderen .
Aversie tegen bijvoorbeeld onrecht, macht of angst voor spreken in het openbaar kan bij iedereen voorkomen. Het verschil met mensen die last hebben van tweede generatieproblematiek is, dat het probleem vrijwel niet oplosbaar is met ‘gewone’ therapie of anderszins hanteerbaar te krijgen is. Ook als het je rationeel volstrekt duidelijk is, dat je reactie emotioneel buitenproportioneel is, dan blijven de emoties toch bestaan. Het is oorlog in je hoofd tussen je verstand en gevoel.

Verwante onderwerpen in deze website:

Kernkwaliteit en valkuil, hiermee kun je onder andere de invloed van eigenschappen van je ouders, waar je het moeilijk mee hebt (gehad) in verband brengen met eigenschappen die je bij jezelf heel sterk hebt ontwikkeld. De sterke ontwikkeling van bepaalde eigenschappen gaat ook weer samen met specifieke valkuilen die daarbij horen. Bij mensen met tweede generatieproblematiek komen emotionele allergieën relatief veel voor. Die zijn vooral gericht op bovengenoemde onderwerpen: onrecht, macht, autoriteiten, schuldgevoel, agressie, onverschilligheid etc. Maar er kunnen ook nog vele andere allergieën zijn.
Rol in relaties: Kinderen van ouders met onverwerkte problemen willen hun ouders vaak troosten. Als de ouder weer gelukkiger is, dan is hun leven ook ‘veilig’. Kinderen kunnen zelfs een soort verantwoordelijkheid op zich nemen voor de gevoelens van hun ouder(s). Dit wordt door deskundigen ook wel parentificatie genoemd. Hierin zit het woord ‘parent’; je wordt als het ware de ouder van je ouders. Sommige kinderen leren daardoor in hun puberteit niet om zich op een goede manier van hun ouders los te maken. In andere relaties kunnen ze verdergaan met het nemen van (teveel) verantwoordelijkheid voor de gevoelens van anderen. Als je de uitspraak:”Dat is jouw probleem” alleen maar ziet als a-sociaal, dan kan het zijn dat je teveel in de ouderrol zit.
Als je daarentegen zeer vaak zegt: “Dat is jouw probleem”, dan kan het zijn dat je teveel in de kind-rol (slachtofferrol) zit. Je kunt ook afwisselend een ouder- en een kind-rol op je nemen, maar het moeilijk vinden in de volwassenen-rol te komen. Die rol is de enige waarbij je op een evenwichtige manier met je verantwoordelijkheid omgaat in relatie tot je grenzen. Onevenwichtigheid in rolpatronen kan voor flink wat problemen zorgen in relaties, maar ook in werk. Mensen die ongezond veel verantwoordelijkheid op zich nemen lopen een groot risico op burn-out problematiek. Kijk eens op het schema: kind, volwassene, ouder in welke rollen je jezelf het meest herkent. Klik op relatierol Dit is een Word-document. Klik bij de link op de rechtermuisknop om het af te drukken.
Lichamelijke gevolgen van stress Een veel uitgebreider overzicht van de gevolgen van stress voor het hart, de luchtwegen, het immuunsysteem, de concentratie etc. Onbewuste stress kan de bijnieren sterk uitputten, omdat er chronisch adrenaline en/ of cortisol wordt aangemaakt.